Bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği ve kuþaktan kuþağa aktardığı her türlü maddi ve manevi özelliklerin bütününe kültür denir.
Kültür, bir toplumun kimliğini oluþturur, onu diğer toplumlardan farklı kılar. Kültür, toplumun yaşayıp ve düşünme tarzıdır.
Kültür, genel olarak iki öğeden oluşur.
a) maddi kültür öğeleri: binalar, her türlü araç-gereç, giysiler vb.
b) manevi kültür öğeleri: inançlar, gelenekler, normlar, düşünce biçimleri vb.
- kültürün maddi ve manevi öğeleri arasında sürekli bir etkileşim vardır. birinde meydana gelen bir değişim diğerini de etkiler.
- kültür, toplumun doğal çevresinden yani coğrafi koþullardan etkilenir. örneğin, dağlık bölgelerde yaþayan toplumların kültürüyle verimli ovalarda yaþayan toplumların kültürü birbirinden farklıdır.
kültürün özellikleri:
- kültür görelidir. yani her toplumun kendine özgü kültürü vardır.
- kültür tarihseldir. yani geçmiþten günümüze süregelmektedir.
- kültür insan eseridir. insanlar hem kültürü oluştururlar hem de kültürden etkilenirler.
- kültür durağan değildir. zaman içinde değişir. maddi öğeler daha hızlı değişir. ayrıca her toplumda kültürel değişim hızı birbirinden farklıdır.
kültürün işleyişleri:
- birey davranışlarını yönlendirerek toplumsal düzeni sağlar
- topluma kimlik kazandırır. toplumu diğer toplumlardan farklı kılar
- toplumsal dayanışma ve birlik duygusu verir. “biz bilinci”
- toplumsal kişiliğin oluşmasını sağlar. “sosyalleşme”
kültürün kazanılması:
insanların toplumları, ülkeleri birbirinden farklı da olsa biyolojik olarak birbirlerine benzerler, ama inanç, düþünce, tutum ve olayları algılayıþ tarzı bakımından farklıdırlar.
bu farklılığı ortaya çıkaran etkenlerin başında içinde yetiþtikleri kültürel yapıdır. bireyler, kültürü sosyalleþme süreciyle kazanırlar.
sosyalleşme (toplumsallaşma), (sosyalizasyon):
birey, içine doğduğu kültürel ortamın özellikleri ana-babasından, yakınlarından, arkadaþlarından, okuldan, sokaktan ve iş ortamından öğrenir. ömür boyu süren bu öğrenme ve uyma sürecine sosyalleþme denir.
birey sosyalleşme süreciyle içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olur. olayları algılayış tarzından giyim tarzına, düşünüş tarzından davranış biçimine kadar her konuda kültürden etkilenir.
- sosyalleşme süreci, aynı toplumdaki bireyleri genel olarak birbirine benzetir. ancak aynı kültürel ortamda da yaþasa her insanın yaratılıþ özellikleri farklı olduğu için kiþilikleri birbirinin aynısı değildir.
kültürle ilgili temel kavramlar:
1- üst kültür: bir toplumda geçerli olan genel kültür özellikleridir. toplumun her kesiminde bilinir ve benimsenir.
örnek: genel türkiye kültürü, genel çin kültürü, genel italyan kültürü gibi…
2- alt kültür: üst kültür içindeki din, dil, töre ve etnik köken bakımından kendine özgü özelliklere sahip toplulukların kültürüdür.
3- kültürleme: toplumun, kendi kültürel özelliklerini yeni kuþaklara sosyalleþme yoluyla aktarmasıdır.
örnek: türk toplumunda yetiþen bir kiþi türk gibi düþünür, davranır ve giyinir.
4- kültürleşme: farklı kültürlerin karþılıklı etkileþime girmesiyle gerçekleþen kültür alıþ-veriþidir. kültürleþme süreci sonunda her iki toplum da yavaþ ya da hızlı değiþir.
örnek: aynı mahallede oturan türk ve kürt toplulukların zamanla birbirini etkilemesi, avrupa birliğine üye ülkelerin kültürel etkileþime girmesi
5- kültürel yayılma: bir kültürde ortaya çıkan maddi veya manevi kültür öğesinin dünyadaki başka kültürlere yayılmasıdır.
örnek: spagettinin italya’dan, Ulusçuluk fikrinin fransa’dan, tütünün içmenin kuzey amerika yerlilerinden, yoğurdun türklerden dünyaya yayılması gibi…
6- kültürel gecikme: bir toplumdaki maddi kültür öğelerinde meydana gelen değişim hızına, manevi kültür öğelerinin ayak uyduramaması oluþan uyumsuzluk ve görgüsüzlük durumudur.
örnek: cep telefonu (maddi kültür) hızla yaygınlaşmaktadır ancak onu kullanma görgüsü (manevi kültür) aynı hızda gelişmemektedir. bunun sonucu olarak toplu mekânlarda yüksek sesle konuþulmakta, Tiyatro, cami gibi yerlerde kapatmaya özen gösterilmemektedir. ayrıca, apartman, kredi kartı, belediye otobüsü, sonradan görme zenginlik vb.
7- kültürel þok: kendi kültür ortamından baþka bir kültür ortamına katılan bireylerin yaþadıkları bunalım ve uyumsuzluk durumudur.
örnek: almanya’ya giden ilk türk iþçilerin uyum sorunları, kentten köye gelin olan bir kızın uyum sorunu, doğuda bir köye atanan yeni izmirli öğretmen vb…
8- kültür emperyalizmi: emperyalizm, bir ülkenin baþka bir ülkenin kaynaklarını sömürmesi demektir. kültür emperyalizmi, geliþmiþ ülkelerin az gelişmiş diğer kültürleri özellikle kitle iletişim araçlarıyla etkilemesi ve kendine benzetmesidir. kültür emperyalizmi, sömürgeciliği kolaylaþtırır.
örnek: batı kültürü, TV programları ve filmleriyle diğer kültürleri giyim, eğlence ve tüketim alışkanlıkları bakımından kendine benzetmektedir. böylece Batı, ürettiği ürünlere daha çok pazar bulacaktır.
9- kültürel asimilasyon: bir kültürün, kendi içindeki azınlık kültürü eritmesi ve kendine benzetmesidir. asimilasyon normal bir süreçle olabildiği gibi devlet eliyle zorla da olabilir.
örnek: bulgar türklerinin zamanla slavlar içinde erimesi, anadolu’daki türklerden önceki eski halkların türk kültürü içinde erimesi, azteklerin meksika kültürü içinde erimesi vb…
10- Kültürel Yozlaşama: yabancı kültürlerin olumsuz etkisi ve toplumun kendi öz değerlerine yeterince sahip çıkmaması sonucu meydana gelen kültürel bozulmadır.
örnek: gençlerin batı kültürüne özenmesi, yardımlaþmanın yerini çıkarcılığın ve duyarsızlığın alması, anadilin yabancı kelimelerle yozlaþması, dini bayramların özünden uzaklaþıp tatile dönüþmesi, iþyeri isimlerinin yabancı kelimelerden seçilmesi
Konu: Kültür Nedir? 
Salı 22 Ara. 2009, 19:14
